Kiedy mówimy o wypadkach, zazwyczaj myślimy przede wszystkim o obrażeniach fizycznych, jak złamania kości, urazy głowy czy problemy z kręgosłupem. Rzeczywistość jest jednak znacznie bardziej złożona niż większość z nas sobie wyobraża. Stres pourazowy, określany w medycynie jako PTSD (Post-Traumatic Stress Disorder), to prawdziwa plaga wśród osób, które doświadczyły traumatycznych zdarzeń. Z danych NHS wynika, że około 33% osób, które przeżyły traumatyczne wydarzenie, może rozwinąć u siebie objawy stresu pourazowego. To ogromna liczba, która pokazuje skalę problemu w społeczeństwie brytyjskim.

Po ponad dwudziestu latach pracy w obszarze odszkodowań powypadkowych w UK, widziałem na własne oczy, jak bardzo niszczącym doświadczeniem może być PTSD. Widziałem ludzi, którzy po pozornie niegroźnym wypadku samochodowym nie potrafili wrócić do normalnego życia przez lata. Widziałem pracowników, którzy po wypadku w pracy rozwinęli lęki tak silne, że nie byli w stanie nawet wejść do budynku, w którym pracowali. I widziałem też, niestety, jak wiele osób rezygnuje z dochodzenia swoich praw tylko dlatego, że nie zdaje sobie sprawy, że ta psychiczna trauma, którą przeżywają, również kwalifikuje się do odszkodowania w UK.

Czym jest PTSD i dlaczego powstaje po wypadkach

Zanim przejdziemy do kwestii prawnych, warto zrozumieć, z czym dokładnie mamy do czynienia. PTSD to zaburzenie lękowe, które rozwija się u niektórych osób po przeżyciu lub byciu świadkiem wydarzenia zagrażającego życiu lub bezpieczeństwu. Według statystyk PTSD UK, w Wielkiej Brytanii szacuje się, że około 1 na 10 osób w pewnym momencie swojego życia doświadczy tego zaburzenia, co przekłada się na około 6,6 miliona ludzi w całym kraju. W każdym danym momencie około 4 na 100 osób w UK cierpi na PTSD.

Co ciekawe, kobiety w wieku od 16 do 24 lat są najbardziej narażone na rozwój tego schorzenia, z odsetkiem wynoszącym 12,6% w tej grupie wiekowej. Objawy mogą być naprawdę wyniszczające, od koszmary i flashbacków, poprzez unikanie wszystkiego, co przypomina o wypadku, aż po ataki paniki, które mogą wpływać na podstawowe funkcje organizmu, takie jak oddychanie czy kontrola pęcherza. Sam słyszałem o osobach, które nie mogły prowadzić samochodu po wypadku samochodowym, mimo że fizycznie wyszli z niego bez szwanku. Inni nie mogli spać przez miesiące, bo w kółko odtwarzali w głowie tę jedną, traumatyczną scenę.

Stres pourazowy może rozwinąć się po różnorodnych zdarzeniach, od poważnych wypadków komunikacyjnych, przez upadki z wysokości w miejscu pracy, aż po bycie świadkiem śmierci lub poważnego uszczerbku na zdrowiu innej osoby. Czasami nawet sytuacje, które mogłyby wydawać się mniej dramatyczne, jak utknięcie w windzie czy bycie w miejscu ataku terrorystycznego (nawet jeśli fizycznie nie ucierpiałeś), mogą wywołać długotrwałe skutki psychiczne. Według Health and Safety Executive, około 776,000 pracowników w zeszłym roku cierpiało na stres, depresję lub lęk związany z pracą, co pokazuje skalę problemu w kontekście zawodowym.

Podstawy prawne i wysokość odszkodowań w UK

System prawny w UK ewoluował na przestrzeni lat, aby lepiej rozpoznawać i rekompensować szkody psychiczne na równi z fizycznymi. To stosunkowo nowe podejście, muszę przyznać, jeszcze dwadzieścia lat temu sprawy dotyczące wyłącznie urazów psychicznych były znacznie trudniejsze do wygrania. Dziś sytuacja wygląda zupełnie inaczej, co jest efektem zarówno rosnącej świadomości społecznej, jak i zmieniającego się orzecznictwa sądowego.

Kluczowym dokumentem dla prawników zajmujących się odszkodowaniami jest Judicial College Guidelines, które w swojej 17. edycji z kwietnia 2024 roku zawierają szczegółowe wytyczne dotyczące wyceny szkód psychicznych. Co istotne, ta najnowsza edycja uwzględnia wzrost wszystkich kwot odszkodowań o około 22% w porównaniu do poprzedniego wydania z 2022 roku, co odzwierciedla inflację i rosnące koszty życia. Dla osób cierpiących na PTSD oznacza to, że kwoty odszkodowań wahają się obecnie od około £4,820 w przypadkach łagodnych, gdzie nastąpiło niemal całkowite wyleczenie w ciągu roku lub dwóch, aż do £122,850 w najbardziej poważnych przypadkach, gdzie PTSD ma trwały, życiowo zmieniający wpływ na funkcjonowanie osoby poszkodowanej.

Warto też wspomnieć, że w 2024 roku zauważamy rosnącą tendencję do przyznawania wysokich odszkodowań w sprawach związanych z traumą psychiczną. W styczniu 2024 roku Guardian opisał sprawę kierowcy ciężarówki, który otrzymał £120,000 po wypadku czołowym, który pozostawił go ze złamaną nogą i PTSD. W marcu 2024 roku matka z Wrexham otrzymała £575,000 po tym, jak doznała urazów podczas porodu, które pozostawiły ją z trwałą stomią, PTSD i bólem trwającym rok. Te przypadki pokazują, że sądy traktują urazy psychiczne z należytą powagą.

Kwota odszkodowania zależy od wielu czynników i każda sprawa jest oceniana indywidualnie. Kluczowe elementy to nasilenie objawów PTSD, ich wpływ na życie codzienne, zdolność do pracy i utrzymywania relacji, skuteczność leczenia, rokowania na przyszłość oraz tzw. “future vulnerability” czyli zwiększona podatność na przyszłe problemy psychiczne. W średnio poważnych przypadkach, gdzie osoba wyzdrowiała z najgorszych objawów ale nadal doświadcza znaczących trudności, odszkodowania powypadkowe w UK mogą wynieść od £10,000 do £29,000. Poważne przypadki, gdzie symptomy będą miały długotrwały wpływ, mogą przynieść od £29,000 do £74,000.

Do tego dochodzą tzw. “special damages” czyli szkody specjalne, które obejmują wszystkie wymierne straty finansowe. Utracone zarobki, zarówno te już poniesione, jak i przyszłe, jeśli PTSD wpłynęło na zdolność do pracy. Koszty leczenia, włączając prywatną terapię, leki, czy nawet koszty opieki, jeśli osoba nie jest w stanie funkcjonować samodzielnie. Koszty dojazdu do lekarzy czy terapeutów. Każda z tych pozycji musi być odpowiednio udokumentowana, dlatego tak ważne jest zbieranie wszystkich rachunków i potwierdzeń.

Wypadki w pracy i na drodze – najczęstsze przypadki PTSD

Miejsce pracy to jedno z najczęstszych miejsc, gdzie dochodzi do wypadków mogących skutkować stresem pourazowym. Health and Safety at Work etc. Act 1974 nakłada na pracodawców obowiązek podjęcia wszystkich racjonalnie możliwych kroków, aby zapewnić bezpieczeństwo swoim pracownikom. Kiedy ten obowiązek zostaje naruszony i w rezultacie dochodzi do wypadku powodującego PTSD, poszkodowany pracownik ma prawo do rekompensaty za wypadek w UK.

Widziałem całą gamę przypadków, od wypadków z udziałem wadliwych maszyn, przez upadki z wysokości, aż po sytuacje, gdzie pracownik był świadkiem śmierci kolegi z pracy. Ten ostatni scenariusz jest szczególnie traumatyczny i często prowadzi do poważnego PTSD. Pamiętam sprawę pracownika budowlanego, który był świadkiem, jak jego kolega spadł z rusztowania. Pomimo że fizycznie sam nie ucierpiał, przez następne dwa lata nie był w stanie pracować, cierpiał na ciężkie koszmary i rozwinął depresję. Udało nam się uzyskać dla niego odszkodowanie za wypadek w pracy przekraczające £40,000, które obejmowało zarówno szkody ogólne za cierpienie i ból psychiczny, jak i szkody specjalne takie jak utracone zarobki czy koszty terapii.

Co ważne, odszkodowanie za wypadek w pracy nie ogranicza się tylko do sytuacji, gdzie doszło do wypadku w tradycyjnym tego słowa znaczeniu. Systematyczne naruszenia przepisów BHP, brak odpowiedniego szkolenia, czy nawet mobbing w miejscu pracy mogą prowadzić do rozwoju PTSD i stanowić podstawę do roszczeń.

Wypadki drogowe to kolejna znacząca kategoria zdarzeń prowadzących do stresu pourazowego. Według danych GOV.UK, między lipcem 2023 a czerwcem 2024 roku odnotowano około 132,000 ofiar wypadków drogowych zgłoszonych policji, z czego około 1,600 to były ofiary śmiertelne, a 25,000 to poważne obrażenia. Te liczby są przerażające, ale nie mówią całej prawdy o psychicznym wpływie tych wypadków.

Road Traffic Act 1988 oraz Highway Code określają obowiązki wszystkich użytkowników dróg. Kiedy kierowca łamie te przepisy i powoduje wypadek w UK, ponosi odpowiedzialność za wszystkie szkody, jakie wyrządził, włączając w to urazy psychiczne ofiar. Odszkodowanie za wypadek samochodowy może być wypłacone nie tylko kierowcy poszkodowanego pojazdu, ale także pasażerom, pieszym, rowerzystom czy nawet świadkom wypadku, jeśli rozwinęli PTSD.

Muszę powiedzieć, że przez lata zauważyłem pewien wzór w sprawach dotyczących PTSD po wypadkach drogowych. Nie zawsze najpoważniejsze wypadki prowadzą do najcięższego PTSD. Widziałem przypadki, gdzie osoba, która miała niewielki wypadek, ale była sama z małym dzieckiem w samochodzie, rozwinęła znacznie poważniejsze objawy niż ktoś, kto miał cięższy wypadek, ale bez takich okoliczności obciążających emocjonalnie. To pokazuje, jak bardzo indywidualna jest reakcja na traumę.

Jak skutecznie dochodzić odszkodowania za stres pourazowy

To pytanie słyszę praktycznie codziennie i rozumiem, dlaczego budzi tyle niepokoju. W przeciwieństwie do złamanej nogi, której można zrobić zdjęcie rentgenowskie, PTSD nie jest widoczne gołym okiem. Jednak nie oznacza to, że jest mniej rzeczywiste czy mniej szkodliwe. Kluczem do udanego roszczenia o odszkodowania powypadkowe w UK z tytułu PTSD jest solidna dokumentacja medyczna.

Pierwszym krokiem jest uzyskanie oficjalnej diagnozy od wykwalifikowanego specjalisty zdrowia psychicznego, zazwyczaj psychologa klinicznego lub psychiatry. NHS oferuje takie usługi, choć czasami czekanie może być długie, dlatego niektórzy klienci decydują się na prywatną konsultację. Diagnoza musi być szczegółowa i opisywać nie tylko obecność PTSD, ale także jego nasilenie, wpływ na codzienne funkcjonowanie oraz rokowania co do przyszłości.

Poza diagnozą, warto gromadzić wszelkie możliwe dowody. Zdjęcia lub nagrania z monitoringu z miejsca wypadku mogą być bezcenne, podobnie jak raporty policyjne czy wpisy w książce wypadków w pracy. Kontakt do świadków, którzy widzieli wypadek lub mogą poświadczyć zmianę w Twoim zachowaniu po wypadku, również jest bardzo pomocny. Dokumentacja kosztów poniesionych z powodu PTSD, takich jak rachunki za terapię, wyciągi z konta pokazujące utracone zarobki czy paragony za leki, to wszystko elementy układanki, które pomogą wykazać pełen zakres szkody.

Zacznijmy od początku całego procesu, bo wiem, że dla wielu osób wydaje się on przytłaczający. Pierwszym krokiem jest zawsze uzyskanie fachowej porady prawnej. Większość kancelarii w UK, włączając naszą, oferuje bezpłatne wstępne konsultacje, gdzie możemy ocenić, czy macie szansę na sukces. Następnie, jeśli zdecydujecie się kontynuować, zazwyczaj podpisujemy umowę “No Win No Fee”, która oznacza, że nie płacicie nic z góry i tylko jeśli wygramy sprawę, kancelaria pobiera niewielki procent z odszkodowania, prawnie ograniczony maksymalnie do 25% w większości przypadków.

Kolejny krok to zebranie wszelkich dowodów i dokumentacji medycznej. To może zająć trochę czasu, zwłaszcza jeśli trzeba zorganizować niezależne badanie psychiatryczne. Następnie przygotowujemy oficjalne zawiadomienie dla strony odpowiedzialnej lub ich ubezpieczyciela o zamiarze dochodzenia odszkodowania. Mają oni zazwyczaj kilka miesięcy na zbadanie sprawy i odpowiedź.

W wielu przypadkach, szczególnie gdy sprawa jest dość jasna, dochodzi do ugody pozasądowej. Strona odpowiedzialna lub ich ubezpieczyciel może zaproponować określoną kwotę odszkodowania, którą możemy zaakceptować lub odrzucić i kontynuować negocjacje. Jeśli nie uda się osiągnąć porozumienia, sprawa trafia do sądu, gdzie sędzia wyda ostateczne orzeczenie. Proces sądowy może być stresujący, nie będę ukrywał, ale czasami jest to jedyna droga do uzyskania sprawiedliwej rekompensaty.

W Wielkiej Brytanii obowiązuje zasada trzech lat na złożenie roszczenia o odszkodowanie za obrażenia osobiste. Ten termin liczony jest od daty wypadku lub od momentu, gdy dowiedziałeś się, że Twoje objawy są spowodowane wypadkiem. W przypadku PTSD ta druga opcja jest szczególnie istotna, ponieważ objawy często nie pojawiają się natychmiast po traumatycznym zdarzeniu. Spotkałem wiele osób, które przez miesiące po wypadku w UK funkcjonowały pozornie normalnie, a dopiero po jakimś czasie zaczęły doświadczać koszmary, flashbacków czy ataków paniki.

Mimo że macie teoretycznie trzy lata, zawsze radzę nie zwlekać z rozpoczęciem procesu. Im wcześniej rozpoczniecie roszczenie, tym świeższe będą dowody, łatwiej będzie znaleźć świadków, a przede wszystkim szybciej otrzymacie potrzebną pomoc finansową. Widziałem przypadki, gdzie ludzie czekali do ostatniej chwili i nagle okazywało się, że kluczowe nagrania z monitoringu zostały już usunięte, świadkowie wyprowadzili się i nie można ich odnaleźć, albo po prostu nie pamiętają już szczegółów.

Kwestie praktyczne i perspektywa obu stron

Nie wszystkie sprawy są proste i przewidywalne. Czasami pojawiają się komplikacje, które mogą znacząco wpłynąć na przebieg roszczenia. Na przykład, co jeśli byłeś częściowo odpowiedzialny za wypadek? W prawie brytyjskim stosuje się zasadę “contributory negligence”, czyli współwiny. Jeśli zostanie ustalone, że przyczyniłeś się do wypadku, Twoje odszkodowanie może być proporcjonalnie zmniejszone. Widziałem sprawę, gdzie piesi został potrącony na pasach, ale okazało się, że przechodził na czerwonym świetle, patrząc w telefon. Chociaż kierowca jechał zbyt szybko, odszkodowanie zostało zmniejszone o 30% ze względu na współwinę pieszego.

Inny skomplikowany scenariusz to sytuacja, gdy sprawca wypadku nie ma ubezpieczenia lub jest nieznany, na przykład w przypadku potrącenia z ucieczką. W takich przypadkach możliwe jest złożenie roszczenia do Motor Insurers’ Bureau, organizacji, która zajmuje się roszczeniami przeciwko nieubezpieczonym lub niezidentyfikowanym kierowcom. Proces jest podobny, ale może być bardziej czasochłonny.

Warto też popatrzeć na całą sytuację z drugiej strony. Jeśli spowodowałeś wypadek w UK, który doprowadził do powstania u kogoś PTSD, możesz stanąć przed roszczeniem odszkodowawczym. To może być oczywiście bardzo stresujące doświadczenie, ale ważne jest, żeby pamiętać o kilku rzeczach. Po pierwsze, jeśli masz ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej, a w przypadku kierowców jest ono obowiązkowe, to Twoja firma ubezpieczeniowa zajmie się sprawą i pokryje koszty odszkodowania, oczywiście do wysokości sum ubezpieczenia. Nie musisz płacić z własnej kieszeni, o ile nie przekraczasz limitów polisy.

Po drugie, nie ignoruj sprawy ani nie próbuj jej bagatelizować. Współpracuj z ubezpieczycielem, dostarczaj wszystkie wymagane informacje i nie kontaktuj się bezpośrednio z poszkodowanym bez konsultacji z prawnikiem czy przedstawicielem ubezpieczyciela. Wiem, że dla wielu osób, które nieumyślnie spowodowały wypadek, świadomość, że ktoś cierpi z ich powodu, jest sama w sobie traumatyczna. Widziałem przypadki, gdzie sprawcy sami rozwinęli objawy lękowe czy depresyjne. To normalne i ludzkie. Pamiętaj jednak, że system prawny istnieje po to, aby sprawiedliwie rozwiązać sytuację, a nie po to, by kogoś karać czy piętnować.

Teoretycznie można prowadzić sprawę o odszkodowanie samodzielnie, ale szczerze mówiąc, nie polecam tego podejścia. Przepisy dotyczące odszkodowań w UK są skomplikowane, procedury mogą być zawiłe, a ubezpieczyciele mają całe zespoły doświadczonych prawników, którzy bronią ich interesów. Bez fachowej pomocy prawnej bardzo łatwo jest popełnić błędy, które mogą kosztować Cię tysiące funtów w niższym odszkodowaniu lub nawet całkowicie pozbawić Cię możliwości dochodzenia roszczeń.

Dobry prawnik specjalizujący się w odszkodowaniach powypadkowych wie, jak wycenić Twoją sprawę, jakie dowody są potrzebne, jak negocjować z ubezpieczycielami i jak prezentować sprawę w sądzie, jeśli do tego dojdzie. Co więcej, prawnicy pracujący na zasadzie “No Win No Fee” mają silną motywację, żeby wygrać Twoją sprawę, bo tylko wtedy otrzymują wynagrodzenie. Z doświadczenia mogę powiedzieć, że osoby, którzy korzystają z usług prawników, otrzymują średnio znacznie wyższe odszkodowania niż ci, którzy próbują działać samodzielnie. Różnica ta z nawiązką pokrywa koszt obsługi prawnej. Poza tym, mając prawnika, możesz skupić się na swoim zdrowiu i powrocie do zdrowia, zamiast grzęznąć w papierkowej robocie i stresujących negocjacjach.

Stres pourazowy po wypadku to poważny problem, który dotyka tysięcy osób w Wielkiej Brytanii każdego roku. Jeśli Ty lub ktoś bliski doświadcza objawów PTSD po wypadku, który nie był Twoją winą, masz prawo do odszkodowania w UK. Nie jest to tylko kwestia pieniędzy, choć oczywiście rekompensata finansowa może znacząco pomóc w pokryciu kosztów leczenia i utraconych zarobków. To przede wszystkim kwestia sprawiedliwości i uznania tego, przez co przeszłeś.

Pamiętaj, że masz trzy lata od daty wypadku lub diagnozy na złożenie roszczenia, ale im wcześniej zaczniesz proces, tym lepiej. Skorzystaj z bezpłatnej konsultacji z prawnikiem specjalizującym się w odszkodowaniach powypadkowych, zbierz wszelkie możliwe dowody i nie ignoruj swoich objawów. PTSD to nie słabość ani wymówka, to rzeczywista choroba, która wymaga leczenia i zasługuje na rekompensatę. Jeśli masz jakiekolwiek pytania czy wątpliwości, zawsze warto skonsultować się z fachowcem. W końcu każda sprawa jest inna i wymaga indywidualnego podejścia. Ale jedno jest pewne – nie jesteś sam w tej sytuacji i istnieją ludzie oraz instytucje, które mogą Ci pomóc odzyskać kontrolę nad swoim życiem po traumatycznym doświadczeniu.

Źródła informacji wykorzystane w artykule:

Źródła medyczne i statystyczne:

• NHS – dane o PTSD (33% osób po traumie może rozwinąć PTSD)
• PTSD UK (https://www.ptsduk.org/ptsd-stats/) – statystyki: 1 na 10 osób w UK doświadczy PTSD, 4 na 100 w danym momencie cierpi na PTSD
• Health and Safety Executive – 776,000 pracowników cierpiących na stres związany z pracą

Źródła prawne:

• Judicial College Guidelines (17. edycja, kwiecień 2024) – wytyczne dotyczące wysokości odszkodowań (wzrost o 22%)
• GOV.UK “Reported Road Casualties in Great Britain: Year Ending June 2024” – 132,000 ofiar wypadków drogowych

Akty prawne:

• Health and Safety at Work etc. Act 1974
• Road Traffic Act 1988
• Occupiers’ Liability Act 1957

Przykłady spraw:

• The Guardian (styczeń 2024) – sprawa kierowcy ciężarówki (£120,000 odszkodowania)
• Sprawa matki z Wrexham (marzec 2024) – £575,000 odszkodowania po traumatycznym porodzie