Przede wszystkim pamiętaj, że w Wielkiej Brytanii odszkodowanie za wypadek przy pracy nie jest wypłacane bezpośrednio przez pracodawcę, lecz przez jego ubezpieczyciela (lub ewentualnie kancelarię prawną reprezentującą firmę ubezpieczeniową). Pracodawcy muszą posiadać obowiązkowe ubezpieczenie OC pracodawcy, które właśnie służy pokryciu szkód pracowników​. Oznacza to, że twoje roszczenie kierujesz formalnie do firmy ubezpieczeniowej pracodawcy, a nie do niego osobiście​. Warto o tym pamiętać – wielu pracowników błędnie sądzi, że „szef” musi wypłacić środki z własnej kieszeni.

Jednocześnie masz prawo oczekiwać, że pracodawca wywiąże się z obowiązków BHP i nie naraża cię na wypadek. Jeśli to on zawinił (np. zlekceważył zabezpieczenia), masz podstawy do roszczenia. Prawo przewiduje jednak limity czasowe – zazwyczaj trzy lata od daty wypadku na wniesienie sprawy o odszkodowanie​. Dlatego działaj szybko i skonsultuj się z prawnikiem od wypadków w pracy najpóźniej w ciągu 3 lat od zdarzenia​.

Dokumentowanie i zgłaszanie wypadku

Im więcej dowodów zgromadzisz, tym łatwiej będzie udowodnić winę pracodawcy. Zaraz po wypadku warto działać zdecydowanie i metodycznie. W pierwszej kolejności zrób zdjęcia miejsca zdarzenia – uwiecznij nie tylko uszkodzone przedmioty, ale również wszelkie obrażenia, jakich doznałeś. Następnie sporządź krótką notatkę opisującą przebieg wypadku – zanotuj datę, godzinę, okoliczności oraz warunki, w jakich doszło do zdarzenia, np. śliska podłoga czy niesprawny sprzęt. Jeśli ktoś był świadkiem, poproś go o kontakt lub krótką relację – takie informacje mogą być kluczowe na późniejszym etapie sprawy.

Kolejnym krokiem powinno być niezwłoczne powiadomienie przełożonego i upewnienie się, że zdarzenie zostało wpisane do tzw. „księgi wypadków” (accident book), która jest obowiązkowa w firmach zatrudniających więcej niż 10 osób. Jeśli taki wpis nie został dokonany, sporządź własne oświadczenie i przekaż je kierownikowi – najlepiej pisemnie, z zachowaniem kopii dla siebie. (citizensadvice.org.uk).

Nie zwlekaj również z wizytą u lekarza. Po pierwsze, otrzymasz fachową pomoc medyczną, a po drugie – lekarz potwierdzi zakres obrażeń w dokumentacji, co będzie istotne podczas dochodzenia odszkodowania. Zadbaj o to, aby przechować wszystkie zwolnienia lekarskie oraz rachunki za leczenie – mogą stanowić dowód poniesionych kosztów i wzmocnią twoje roszczenie.

Skarga do odpowiednich instytucji

Jeśli pracodawca nie chce współpracować lub mało cię „interesuje” rozwiązanie sprawy, masz kilka opcji:

• Health and Safety Executive (HSE) – to brytyjski urząd ds. BHP, odpowiednik inspekcji pracy. Jeśli masz wątpliwości co do warunków BHP w zakładzie lub jeśli wypadek był poważny (np. spowodował ciężkie obrażenia), zgłoś to do HSE. Na stronie rządowej zachęca się, by w takich sytuacjach kontaktować się z HSE i uzyskać poradę​ (gov.uk). HSE może wszcząć kontrolę i ukarać pracodawcę, zwłaszcza że prawo (tzw. RIDDOR) nakłada obowiązek natychmiastowego zgłoszenia śmiertelnych lub ciężkich wypadków do odpowiednich organów​ (hse.gov.uk). Jeśli pracodawca nie dopełnił tego obowiązku, możesz sam(a) poinformować HSE o zdarzeniu.
• Powiadom związki zawodowe lub organizacje pracownicze – jeśli jesteś członkiem związku (np. Unite), zgłoś sprawę lokalnemu przedstawicielowi. Związek pomoże ci negocjować z pracodawcą i może wysłać przedstawiciela na spotkania. Związki oferują też porady i reprezentację.
• Skorzystaj z pomocy ACAS i Citizens Advice – ACAS (Advisory, Conciliation and Arbitration Service) ma infolinię i usługi doradcze po polsku dotyczące sporów w pracy. Citizens Advice (Biuro Porad Obywatelskich) również udziela wsparcia dla pracowników w kwestiach prawnych. Możesz tam uzyskać informacje o twoich prawach, a czasem wskazówki mediacyjne.
• Zgłoś problem formalnie (skarga, grievance) – w UK możesz złożyć do pracodawcy pisemną skargę (grievance) opisującą naruszenia BHP i domagającą się działania. Jeśli to nie przyniesie efektu, wspomniane HSE czy ACAS mogą być kolejnymi krokami.

Działania prawne i proces sądowy

Jeśli inne metody zawiodą i nie uda się osiągnąć porozumienia z pracodawcą lub jego ubezpieczycielem, możesz dochodzić odszkodowania na drodze sądowej. Warto pamiętać, że na wniesienie pozwu przysługuje zazwyczaj trzyletni termin liczony od daty wypadku. Nie należy zwlekać – najlepiej jak najszybciej skonsultować się z prawnikiem specjalizującym się w wypadkach przy pracy, który oceni twoje szanse i pomoże przygotować dokumentację.

Proces prawny najczęściej rozpoczyna się od wysłania tzw. „letter of claim” – formalnego pisma kierowanego do ubezpieczyciela pracodawcy lub jego pełnomocnika. Już samo takie wezwanie często wystarcza, by ubezpieczyciel przystąpił do negocjacji i zaproponował ugodę. W rzeczywistości wiele spraw kończy się właśnie na tym etapie – bez potrzeby angażowania sądu. Jednak jeśli ubezpieczyciel konsekwentnie odmawia uznania odpowiedzialności, sprawa może trafić do sądu cywilnego.

Aby skutecznie dochodzić roszczenia, musisz być w stanie wykazać, że do urazu doszło w wyniku zaniedbań ze strony pracodawcy. Kluczowe znaczenie będą miały wcześniej zebrane dowody – zdjęcia miejsca zdarzenia, notatki z dnia wypadku, wpis w księdze wypadków, zeznania świadków czy dokumentacja medyczna potwierdzająca obrażenia. Im dokładniej udokumentujesz sprawę, tym większa szansa na uzyskanie odszkodowania.

W przypadku wygranej możesz liczyć na wypłatę rekompensaty nie tylko za doznane obrażenia fizyczne, ale także za poniesione koszty leczenia i rehabilitacji, utracone dochody, a nawet inne dodatkowe wydatki, które były bezpośrednim skutkiem wypadku.

Pamiętaj też, że w UK masz prawo do dodatkowych świadczeń państwowych. Na przykład po wypadku w pracy przysługuje Industrial Injuries Disablement Benefit (dodatek na trwały uszczerbek na zdrowiu)​. Możesz sprawdzić swoje uprawnienia do zasiłku chorobowego (SSP) czy innych świadczeń u pracodawcy i w urzędzie pracy.

Ochrona przed zwolnieniem za dochodzenie roszczeń

Wielu pracowników boi się domagać odszkodowania z obawy przed zwolnieniem. Warto wiedzieć, że prawo angielskie chroni pracowników przed taką sytuacją. Jeśli masz co najmniej 2 lata stażu pracy, przysługuje ci pełna ochrona przed nieuzasadnionym zwolnieniem – pracodawca może cię zwolnić tylko „z uzasadnionego powodu” i po przeprowadzeniu procedury​. Zwolnienie pracownika z powodu dochodzenia odszkodowania lub zgłaszania naruszeń BHP prawie na pewno będzie uznane za nielegalne („unfair dismissal”)​. Nawet jeśli masz mniej niż 2 lata stażu, chroni cię prawo przed zwolnieniem „za zgłaszanie zagrożenia” – to tzw. „zwolnienie automatycznie niezgodne”​. Oznacza to, że jeśli pracodawca źle cię potraktuje lub zwolni z powodu wypadku/roszczenia, możesz złożyć pozew do sądu pracy o nieuczciwe traktowanie.

Specyfika branży

Budownictwo. W budownictwie wypadki (np. upadki z wysokości) są bardzo poważne i liczne. Wiele osób pracuje tam na umowy „samozatrudnienie” w ramach Construction Industry Scheme (CIS) – to system fiskalny, w którym formalnie jesteś niezależnym podwykonawcą​. Tacy pracownicy często nie zdają sobie sprawy, że mimo „samozatrudnienia” pracodawca nadal jest zobowiązany do zapewnienia im bezpieczeństwa i posiadania ubezpieczenia EL​. Nawet jeśli byłeś zatrudniony jako podwykonawca, ubezpieczyciel firmy może odpowiadać za twój wypadek. Szczególnie upominaj się o swoje prawa, jeśli doznałeś urazu przez nieprzestrzeganie norm (np. brak rusztowania). W budownictwie pomocna może być współpraca z związkiem budowlanym (np. Unite).

Magazyny (logistyka). W magazynach najczęstsze są obrażenia od upuszczonych ładunków, wypadków wózków widłowych czy przeciążeń przy przenoszeniu ciężarów. Niezależnie od branży obowiązuje prawo BHP – pracodawca musi zapewnić szkolenia i bezpieczne warunki. Jeśli doznałeś urazu na magazynie, podejmij te same kroki: udokumentuj zdarzenie i zgłoś je wypadkowi (wpis w księdze, do przełożonego). Warto też wspomnieć, że w dużych firmach logistycznych często obowiązują ubezpieczenia pracownicze – nawet gdy szef „więcej nie da”, ma obowiązek zareagować. Do pomocy możesz zadzwonić po radę do związków zawodowych pracowników logistyki lub do Citizens Advice.

Gastronomia (kuchnie, restauracje). W kuchniach i restauracjach do wypadków dochodzi np. przez poślizgnięcia na mokrej podłodze, oparzenia od gorących płynów czy skaleczenia nożem. Branża ta często zatrudnia pracowników na umowy na godziny lub niestałe, co czasem zniechęca do urzędowych zgłoszeń. Jednak prawo się nie zmienia – nawet jeśli pracujesz „na czarno” lub na kontrakcie-zleceniu, przysługują ci pewne prawa pracownicze (zwłaszcza jeśli pracodawca faktycznie nad tobą „panował” jak nad pracownikiem). Jeżeli doznałeś wypadku, powinieneś go zgłosić (nawet ustnie pracodawcy), uzyskać zaświadczenie lekarskie i zachować dokumenty. Jeśli pracodawca odmówi wypłaty odszkodowania, powtórz opisane powyżej kroki (HSE, prawnicy). Warto pamiętać o ustawowym zasiłku chorobowym (SSP) – jeśli jesteś zatrudniony na umowę o pracę i przepracowałeś co najmniej 1 dzień, możesz otrzymać SSP do 28 tygodni na czas choroby. Jako osoba zatrudniona w gastronomii możesz też liczyć na porady lokalnych związków lub organizacji pracowniczych, które znają warunki tej branży.

Odrzucenie roszczenia przez pracodawcę może być trudnym doświadczeniem, ale w UK masz do dyspozycji konkretne prawa i instytucje. Zbieraj dowody, zgłaszaj wypadek formalnie, korzystaj z pomocy HSE, związków i prawnika. Pamiętaj, że masz ograniczony czas na działania i że wypłata odszkodowania i tak następuje przez ubezpieczyciela pracodawcy​. W razie wątpliwości skonsultuj się z polskim prawnikiem w UK lub instytucją doradczą – twoje roszczenie może być uzasadnione, a odszkodowanie należne​.