Wyobraź sobie, że wracasz późnym wieczorem z pracy w Londynie czy Edynburgu. Nagle ktoś Cię zaczepia, słyszysz obraźliwe słowa o “polskich imigrantach”, a potem czujesz ból. To scenariusz, którego nikt nie chce doświadczyć, ale który niestety zdarza się w rzeczywistości. Co wtedy robić? Jak poradzić sobie z barierą językową? Gdzie szukać pomocy? Ten artykuł to kompleksowy przewodnik, który pomoże Ci zrozumieć brytyjski system prawny, Twoje prawa jako ofiary oraz konkretne kroki, które możesz podjąć.
Zrozumieć brytyjskie prawo – co to jest assault, battery, ABH i GBH?
Brytyjski system prawny różni się znacząco od polskiego, a pierwszą przeszkodą jest zrozumienie terminologii. To, co w Polsce nazywamy po prostu “pobiciem”, w UK dzieli się na kilka kategorii prawnych, każda z różnymi konsekwencjami.
Assault to groźba użycia przemocy, która wywołuje u ofiary uzasadniony strach przed natychmiastowym atakiem. Paradoksalnie, nie wymaga fizycznego kontaktu – wystarczy zaciśnięta pięść, agresywne podejście czy słowne groźby. Battery natomiast oznacza faktyczne użycie siły wobec drugiej osoby, nawet jeśli to tylko pchnięcie czy splunięcie. Te dwa przestępstwa często występują razem i są traktowane jako najlżejsze formy przemocy, zagrożone karą do 6 miesięcy więzienia lub grzywną do 5000 funtów.
ABH, czyli Actual Bodily Harm, to poważniejsza kategoria obejmująca urazy wykraczające poza drobne siniaki czy zadrapania. Może to być złamany nos, poważne skaleczenia wymagające szwów czy wstrząśnienie mózgu. Kluczowe jest to, że uraz musi być więcej niż przejściowy i trywialny. Maksymalna kara to 5 lat więzienia.
GBH (Grievous Bodily Harm) to najpoważniejsza forma przemocy poza zabójstwem. Dzieli się na dwie kategorie: sekcja 20, gdy sprawca nie miał zamiaru spowodować poważnych obrażeń (kara do 5 lat), oraz sekcja 18, gdy działał z premedytacją (kara nawet dożywocia). Do GBH zalicza się złamania kości, głębokie rany, utratę wzroku czy poważne urazy psychiczne.
Pierwsza reakcja – co zrobić bezpośrednio po ataku
Gdy stajesz się ofiarą przemocy, naturalna reakcja to szok i dezorientacja. Może być szczególnie trudno, gdy nie czujesz się pewnie w języku angielskim. Najważniejsze to zachować spokój i podjąć odpowiednie kroki.
Jeśli jesteś w bezpośrednim niebezpieczeństwie, dzwoń na 999. Nie martw się o swój angielski – operatorzy są przeszkoleni w komunikacji z osobami, dla których angielski nie jest pierwszym językiem. Możesz powiedzieć “Polish interpreter please” i poczekać na tłumacza. W sytuacjach, gdy nie możesz mówić, ale masz dostęp do telefonu, wyślij SMS na 999, jeśli wcześniej zarejestrowałeś się w usłudze emergencySMS.
Po zapewnieniu bezpieczeństwa, udaj się do szpitala lub lekarza, nawet jeśli urazy wydają się niewielkie. Dokumentacja medyczna będzie kluczowa zarówno dla policji, jak i ewentualnego wniosku o odszkodowanie. Personel medyczny ma obowiązek zapytać o okoliczności urazu i może zaproponować kontakt z policją.
Zgłaszanie na policję – Twoje prawa i procedury
Zgłoszenie przestępstwa na policję to ważny krok, który wielu Polaków odkłada z różnych powodów: strachu przed deportacją, wstydu, niewiary w skuteczność brytyjskiego systemu czy barier językowych. Warto jednak wiedzieć, że policja ma obowiązek traktować każdą ofiarę z szacunkiem, niezależnie od jej statusu imigracyjnego czy poziomu znajomości języka.
Możesz zgłosić przestępstwo osobiście na komisariacie, dzwoniąc na numer 101 (dla spraw niepilnych) lub online. Masz prawo do bezpłatnego tłumacza podczas składania zeznań – to nie jest przysługa, ale Twoje prawo zapisane w Kodeksie Ofiar (Victims’ Code). Policja powinna automatycznie zaproponować tłumacza, ale jeśli tego nie zrobi, śmiało o niego poproś.
Podczas składania zeznań policja zapyta o szczegóły zdarzenia, opis napastnika, świadków i ewentualne dowody. Będziesz musiał podpisać oświadczenie, że Twoje zeznania są prawdziwe. Otrzymasz numer referencyjny sprawy – zapisz go dokładnie, będzie potrzebny do wszystkich kolejnych kontaktów.
Przestępstwo należy zgłosić jak najszybciej.Dla przestępstw typu common assault obowiązuje 6-miesięczny termin, ale im szybciej zgłosisz, tym większe szanse na skuteczne dochodzenie. Pamiętaj też, że możesz złożyć oświadczenie ofiary (Victim Personal Statement), w którym opiszesz, jak przestępstwo wpłynęło na Twoje życie – emocjonalnie, fizycznie i finansowo.
Bariery językowe i kulturowe – jak sobie z nimi radzić
Badania pokazują, że ofiary przestępstw, dla których angielski nie jest pierwszym językiem, często napotykają poważne problemy w systemie sprawiedliwości. Niektórzy zostają nawet błędnie aresztowani, gdy próbują zgłosić przestępstwo, ponieważ sprawca płynnie mówiący po angielsku przekonuje policję, że to on jest ofiarą.
System tłumaczeń w brytyjskiej policji bywa niewydolny. Tłumacze często nie znają specjalistycznej terminologii prawnej, co prowadzi do nieporozumień. Dodatkowo, niektóre pojęcia związane z przemocą domową czy seksualną nie istnieją lub są tabu w niektórych językach i kulturach, co dodatkowo komplikuje komunikację.
Jeśli czujesz, że tłumacz nie rozumie Cię prawidłowo lub nie przekazuje dokładnie tego, co mówisz, masz prawo poprosić o innego. Możesz też przyjść z zaufaną osobą, która pomoże Ci w komunikacji, choć oficjalne tłumaczenie musi być wykonane przez certyfikowanego tłumacza.
Organizacje wspierające Polaków – nie jesteś sam
Społeczność polska w UK stworzyła sieć organizacji pomocowych, które rozumieją specyficzne problemy naszych rodaków. Te organizacje oferują wsparcie w języku polskim, co jest nieocenione w trudnych sytuacjach.
Opoka, z siedzibą w Bristolu, specjalizuje się w pomocy polskim kobietom doświadczającym przemocy. Oferują bezpieczne schronienie – pierwsze w UK dedykowane specjalnie Polkom i ich dzieciom. Ich infolinia (0300 365 1700) działa w języku polskim i angielskim, zapewniając poufne wsparcie i praktyczne porady. Opoka pomaga nie tylko w kwestiach bezpieczeństwa, ale także w sprawach mieszkaniowych, finansowych i prawnych.
Vesta SFS była pionierem w tworzeniu pierwszej ogólnokrajowej polskiej linii pomocowej dla ofiar przemocy domowej. Choć linia została zamknięta w 2018 roku z powodu braku funduszy, organizacja nadal oferuje kursy dla ofiar i sprawców przemocy, prowadzone w języku polskim. Ich praca pokazuje alarmujące statystyki – prawie połowa kobiet, które kontaktowały się z ich linią pomocową, była w wysokim ryzyku poważnej krzywdy lub śmierci.
Feniks w Edynburgu oferuje szersze wsparcie psychologiczne i pomoc w sprawach pracowniczych. Możesz skontaktować się z nimi pod numerem 0131 629 1881 lub emailem info@feniks.org.uk. Organizacja ta jest szczególnie pomocna, gdy przemoc wiąże się z problemami w pracy lub gdy potrzebujesz długoterminowego wsparcia psychologicznego.
System odszkodowań CICA – jak uzyskać kompensację
Criminal Injuries Compensation Authority (CICA) to rządowy program oferujący odszkodowania ofiarom przestępstw z użyciem przemocy. Kwoty wahają się od 1000 do 500 000 funtów, w zależności od powagi obrażeń.
Aby kwalifikować się do odszkodowania, musisz spełnić kilka warunków. Przestępstwo musi być zgłoszone na policję bez nieuzasadnionej zwłoki, a Twoje obrażenia muszą kwalifikować się do minimalnej kwoty 1000 funtów według taryfikatora CICA. Normalnie masz 2 lata na złożenie wniosku, choć w wyjątkowych okolicznościach termin może być przedłużony.
CICA bierze pod uwagę Twoje zachowanie przed, w trakcie i po incydencie. Jeśli prowokowałeś napastnika lub działałeś agresywnie, odszkodowanie może zostać zmniejszone lub odmówione. Podobnie niewykonane wyroki karne mogą wpłynąć na wysokość odszkodowania. Nie musisz jednak wynajmować prawnika – możesz złożyć wniosek samodzielnie online lub pocztą, a CICA oferuje pomoc pod numerem 0800 358 3601.
Oprócz odszkodowania za sam uraz, możesz ubiegać się o rekompensatę utraty zarobków (jeśli nie mogłeś pracować dłużej niż 28 tygodni) oraz zwrot specjalnych wydatków związanych z przestępstwem. Odszkodowanie nie podlega opodatkowaniu, jednak może wpłynąć na niektóre świadczenia socjalne.
Specyficzne problemy polskiej społeczności
Polska społeczność w UK, licząca około 900 000 osób, boryka się z unikalnymi wyzwaniami. Jesteśmy największą mniejszością narodową w Wielkiej Brytanii, ale paradoksalnie często niewidoczną w statystykach – klasyfikowani jako “white-other” razem z innymi białymi nie-Brytyjczykami.
Wstyd i strach przed “praniem brudów” poza społecznością to poważne bariery. Wiele ofiar nie chce, aby rodzina w Polsce dowiedziała się o ich problemach. Rozpowszechnione są też mity, szczególnie wśród ofiar przemocy domowej, że zgłoszenie przemocy spowoduje odebranie dzieci przez opiekę społeczną. To nieprawda – brytyjski system koncentruje się na ochronie ofiar i dzieci, a nie na karaniu.
Brak zaufania do brytyjskich instytucji, wyniesiony często z doświadczeń w Polsce, sprawia, że wiele osób woli “załatwić sprawę po swojemu” lub w ogóle nie szukać pomocy. To niebezpieczne podejście, które może prowadzić do eskalacji przemocy lub utraty możliwości uzyskania sprawiedliwości i odszkodowania.
Brexit i towarzysząca mu retoryka antyimigrancka zwiększyły liczbę ataków na tle ksenofobicznym. Polacy zgłaszają więcej incydentów słownych i fizycznych ataków, często motywowanych niechęcią do imigrantów z UE. W takich przypadkach przestępstwo może być zakwalifikowane jako przestępstwo z nienawiści, co zwiększa potencjalną karę dla sprawcy.
Długoterminowe konsekwencje i wsparcie
Trauma po doświadczeniu przemocy nie kończy się wraz z zagojeniem fizycznych ran. Wiele osób doświadcza długotrwałych skutków psychologicznych – lęku, depresji, problemów ze snem czy PTSD. System NHS oferuje wsparcie psychologiczne, choć kolejki bywają długie. Organizacje polonijne często oferują szybszy dostęp do polskojęzycznych psychologów.
Jeśli nie jesteś zadowolony z decyzji policji lub CPS o nieściganiu sprawcy, masz prawo do rewizji decyzji w ramach Victims’ Right to Review. Musisz złożyć wniosek w ciągu 3 miesięcy od decyzji. Nowy funkcjonariusz, niezaangażowany w sprawę, przeanalizuje dowody i podejmie niezależną decyzję.
Pamiętaj też o możliwości pozwu cywilnego przeciwko sprawcy. Nawet jeśli nie został skazany karnie, możesz dochodzić odszkodowania za pobicie w sądzie cywilnym. To osobna procedura od CICA i może przynieść dodatkową rekompensatę.
Bycie ofiarą przemocy to traumatyczne doświadczenie, szczególnie gdy dzieje się to z dala od domu, w obcym systemie prawnym i językowym. Kluczowe jest zrozumienie, że masz prawa i że istnieje wsparcie dostępne w Twoim języku.
Nie pozwól, aby strach, wstyd czy bariery językowe powstrzymały Cię od szukania pomocy. Brytyjski system, choć niedoskonały, oferuje ochronę i wsparcie ofiarom przestępstw, niezależnie od ich pochodzenia. Korzystając z pomocy organizacji polonijnych i znając swoje prawa, możesz skutecznie dochodzić sprawiedliwości i odszkodowania.
Pamiętaj – zgłaszając przestępstwo, nie tylko pomagasz sobie, ale też potencjalnie chronisz innych przed podobnym doświadczeniem. Twoja odwaga może przerwać cykl przemocy i pokazać, że polska społeczność w UK nie będzie tolerować ataków na swoich członków.
Źródła: