Przemoc fizyczna, w tym pobicia kryminalne, pozostaje poważnym problemem społecznym w Wielkiej Brytanii. Office for National Statistics raportuje, że w ostatnim roku policja zarejestrowała ponad dwa miliony przestępstw z użyciem przemocy w Anglii i Walii, przy czym pobicia i napady uliczne w UK stanowią istotną część tej statystyki. Dla ofiar takich przestępstw – czy to pobicia w miejscu publicznym, napadu rabunkowego czy ataku ze strony obcych osób – dostępny jest rządowy system odszkodowań, który może zapewnić rekompensatę finansową wynoszącą od tysiąca do pół miliona funtów.

System odszkodowań CICA

Criminal Injuries Compensation Authority (CICA) to agencja rządowa odpowiedzialna za administrowanie systemem odszkodowań dla ofiar przestępstw z użyciem przemocy w Anglii, Szkocji i Walii. System ten, znany jako Criminal Injuries Compensation Scheme (CICS)powstał aby zapewnić wsparcie finansowe osobom, które ucierpiały fizycznie lub psychicznie w wyniku napaści. Oficjalne dane rządowe potwierdzają, że CICA działa na podstawie przepisów zatwierdzonych przez parlament i Sekretarza Stanu.

Uwaga: W Irlandii Północnej działa odrębny system – więcej informacji znajdziesz na nidirect.gov.uk.

System odszkodowań ma określone kryteria kwalifikacyjne, które muszą zostać spełnione. Odszkodowanie przysługuje osobom, które padły ofiarą przestępstwa z użyciem przemocy. Definicja CICA obejmuje atak fizyczny, w tym pobicia uliczne, napady rabunkowe z użyciem przemocy, pobicia w miejscach publicznych czy ataki ze strony obcych osób. System obejmuje również działania lub zaniechania które są gwałtowne z natury i skutkują obrażeniami fizycznymi, groźby powodujące strach przed natychmiastową przemocą, napaści na tle seksualnym oraz podpalenia. Szczególnie istotne jest, że CICA rozpatruje wnioski dotyczące pobić kryminalnych, gdzie ofiara została zaatakowana bez prowokacji – na przykład podczas napadu ulicznego czy ataku w miejscu publicznym.

Kolejnym istotnym wymogiem jest zgłoszenie przestępstwa na policję tak szybko, jak to możliwe. Nieuzasadnione opóźnienie może skutkować odrzuceniem wniosku. Obrażenia muszą również kwalifikować się do minimalnej kwoty odszkodowania wynoszącej tysiąc funtów, a sam wniosek zazwyczaj należy złożyć w ciągu dwóch lat od daty przestępstwa.

Istnieją jednak wyjątki od standardowego dwuletniego terminu składania wniosku. CICA może rozpatrzyć wnioski złożone po tym terminie w przypadkach przestępstw seksualnych lub wykorzystywania w dzieciństwie. Termin może być również wydłużony, gdy stan zdrowia psychicznego lub fizycznego uniemożliwiał złożenie wniosku wcześniej, lub gdy występują inne wyjątkowe okoliczności uznane przez CICA.

Wysokość odszkodowania i proces aplikacji

CICA stosuje ustalony system taryfowy, w którym każdy rodzaj obrażeń ma przypisaną konkretną kwotę odszkodowania. Kwoty te są stałe i jednakowe dla wszystkich wnioskodawców z podobnymi obrażeniami. Oficjalny przewodnik CICA zawiera szczegółowe informacje na ten temat. Najniższe odszkodowanie to tysiąc funtów za drobne obrażenia jak siniaki czy otarcia, ale w skrajnych przypadkach – jak trwałe uszkodzenie mózgu – kwota może sięgnąć nawet ćwierci miliona. Łączna maksymalna kwota odszkodowania to pół miliona funtów.

CICA wypłaca odszkodowania za wszystko – od siniaków i skaleczeń, przez wybite zęby, aż po poważne urazy wewnętrzne. Odszkodowania różnią się w zależności od urazu – złamany nos wyceniany jest na kilka tysięcy funtów, podczas gdy poważniejsze obrażenia twarzy mogą oznaczać wypłatę kilkukrotnie wyższą.

Niektóre organizacje oferują kalkulatory odszkodowań, które mogą pomóc oszacować potencjalną kwotę, choć ostateczna decyzja zawsze należy do CICA.

Statystyki sądowe mówią same za siebie – każdego roku w UK tysiące osób trafia przed sąd za pobicia, od zwykłych bójek po brutalne ataki z ciężkimi obrażeniami. Istotne jest, że CICA przyznaje odszkodowania niezależnie od tego, czy sprawca został ujęty i skazany – warunkiem jest jedynie zgłoszenie przestępstwa na policję.

Jeśli ofiara doznała dwóch lub więcej poważnych obrażeń, system odszkodowań uwzględnia to w szczególny sposób. Wnioskodawca otrzymuje pełną kwotę za najpoważniejsze obrażenie, dodatkowo prawie jedną trzecią kwoty za drugie obrażenie oraz piętnaście procent za trzecie. System nie przewiduje wypłat za więcej niż trzy obrażenia, choć istnieją dodatkowe płatności za szczególne konsekwencje, takie jak utrata wzroku czy trwała niepełnosprawność.

Oprócz podstawowego odszkodowania za obrażenia, wnioskodawcy mogą ubiegać się o rekompensatę utraty zarobków, jeśli ich zdolność do pracy została ograniczona bezpośrednio w wyniku przestępstwa. CICA pokrywa również wydatki specjalne, czyli określone koszty poniesione bezpośrednio w wyniku incydentu. W przypadku śmierci ofiary, rodzina może otrzymać świadczenia obejmujące wypłaty za żałobę (maksymalnie jedenaście tysięcy funtów), utratę wsparcia finansowego (do dwudziestu dwóch tysięcy) oraz zwrot kosztów pogrzebu.

Wniosek o odszkodowanie można złożyć na kilka sposobów. Najprostszą metodą jest samodzielne złożenie wniosku bezpośrednio do CICA online lub pocztą. Drugą opcją jest skorzystanie z darmowej pomocy organizacji pomocowych – na przykład Victim Support pomoże na każdym etapie składania wniosku. Możliwe jest również wynajęcie przedstawiciela prawnego, choć należy pamiętać, że CICA nie pokrywa kosztów reprezentacji prawnej.

Do wniosku należy dołączyć szereg istotnych dokumentów. Niezbędny jest numer referencyjny przestępstwa z policji oraz dokumentacja medyczna potwierdzająca obrażenia. Jeśli wnioskodawca ubiega się o rekompensatę utraty zarobków, konieczne będzie przedstawienie odpowiednich dowodów finansowych. Należy również poinformować CICA o wszelkich innych otrzymanych odszkodowaniach związanych z tym samym incydentem.

Według danych z różnych źródeł, proces rozpatrywania wniosku zazwyczaj trwa od 12 do 18 miesięcy w standardowych przypadkach. Sprawy dotyczące napaści seksualnych mogą być rozpatrywane szybciej, nawet w ciągu kilku miesięcy, jeśli wnioskodawca zgodzi się na decyzję opartą wyłącznie na dowodach policyjnych. Bardziej skomplikowane przypadki naturalnie wymagają dłuższego czasu. Niektóre organizacje wspierające wskazują, że czas oczekiwania może wynosić nawet 12-15 miesięcy ze względu na konieczność zebrania wszystkich niezbędnych informacji.

Czynniki wpływające na decyzję i odwołania

CICA nie zawsze wypłaca pełne odszkodowanie – czasem kwota jest obniżana, a bywa, że wniosek zostaje całkowicie odrzucony. Dzieje się tak, gdy zachowanie ofiary przed, w trakcie lub po incydencie przyczyniło się do przestępstwa, gdy ofiara działała agresywnie lub prowokująco, lub gdy nie współpracowała należycie z policją podczas śledztwa. Jeśli ktoś sam wdał się w bójkę lub sprowokował atak, najprawdopodobniej nie otrzyma odszkodowania lub będzie ono znacznie niższe.

Warto jednak wiedzieć, że CICA analizuje każdą sprawę osobno i bierze pod uwagę konkretne okoliczności zdarzenia. Przebywanie w miejscu zdarzenia czy wypicie alkoholu samo w sobie nie przekreśla szans na odszkodowanie – liczy się przede wszystkim to, czy ofiara rzeczywiście przyczyniła się do ataku.

Niewykonane wyroki skazujące również mogą wpłynąć na wysokość odszkodowania lub spowodować jego odmowę. CICA stosuje system punktowy oparty na Rehabilitation of Offenders Act 1974. House of Commons Library opublikowało szczegółowy raport dotyczący wpływu karalności na odszkodowania.

Od negatywnej decyzji CICA można się odwołać. Trzeba pamiętać o terminie – są tylko trzy miesiące na złożenie wniosku o przegląd decyzji. Jeśli przegląd nie pójdzie po naszej myśli, możliwe jest odwołanie do niezależnego trybunału. Szczegółowe informacje o procesie odwoławczym znajdziesz na stronie Victims Commissioner.

Wsparcie dla ofiar przemocy

NHS England gwarantuje długoterminową opiekę psychologiczną osobom, które doświadczyły przemocy fizycznej lub seksualnej. System wsparcia obejmuje Sexual Assault Referral Centres (SARCs) – specjalistyczne centra oferujące kompleksową pomoc medyczną i psychologiczną, które można znaleźć w całym kraju. Dodatkowo dostępne są różne formy terapii i poradnictwa przez NHS i organizacje charytatywne, a także wsparcie kryzysowe dostępne 24 godziny na dobę. Szczegółowe informacje o lokalnych formach pomocy dostępne są na portalu NHS.

W Wielkiej Brytanii działa szeroka sieć organizacji oferujących wsparcie ofiarom przemocy, w tym specjalistyczne wsparcie dla ofiar pobić kryminalnych. Victim Support prowadzi całodobową bezpłatną infolinię (0808 168 9111), zapewniając wsparcie emocjonalne i praktyczne dla wszystkich ofiar przestępstw, w tym ofiar napadów i pobić. Organizacja pomaga również w procesie składania wniosku do CICA i oferuje wsparcie podczas całego procesu odzyskiwania równowagi po traumatycznym wydarzeniu. Szczegółowe informacje o procesie odszkodowań dostępne są na ich dedykowanej stronie. Dla ofiar przemocy domowej dostępna jest krajowa linia wsparcia – kobiety mogą dzwonić pod numer 0808 2000 247, a mężczyźni mogą skorzystać z linii Respect (0808 8010 327). Osoby LGBT+ mogą uzyskać specjalistyczne wsparcie dzwoniąc do Galop pod numer 0800 999 5428. Dodatkowe wsparcie oferują Rights of Women, które udostępniają kompleksowy przewodnik PDF po systemie odszkodowań i oferują bezpłatne porady prawne dla kobiet.

Mężczyźni będący ofiarami przemocy seksualnej mogą skorzystać ze wsparcia SurvivorsUK, oferującego krajową linię pomocową oraz wsparcie przez telefon, SMS, czat i email. Napac (0808 801 0331) pomaga dorosłym, którzy jako dzieci doświadczyli przemocy. Oferują wsparcie i materiały informacyjne. Citizens Advice natomiast świadczy bezpłatne doradztwo i wsparcie emocjonalne, co jest szczególnie cenne dla osób wzywanych do sądu w charakterze świadków.

W aptekach Boots, Morrisons, Superdrug oraz bankach TSB dostępne są specjalne pomieszczenia zwane “Safe Spaces” – bezpieczne, poufne miejsca, gdzie ofiary mogą uzyskać informacje o wsparciu lub skontaktować się z bliskimi. Kompleksowe zestawienie organizacji pomocowych znajdziesz na portalach Mind i GOV.UK.

Dane z Crime Survey for England and Wales, House of Commons Library i Statista potwierdzają, że przemoc wciąż stanowi istotny problem społeczny. Badania pokazują, że około jedna na pięćdziesiąt osób powyżej szesnastego roku życia doświadczyła w ostatnim roku napaści seksualnej. Kobiety częściej padają ofiarami przemocy domowej, podczas gdy wśród ofiar zabójstw przeważają mężczyźni.

Szczególnie niepokojące są statystyki dotyczące pobić z użyciem niebezpiecznych narzędzi. Przestępstwa z użyciem noża osiągnęły rekordowy poziom – ponad pięćdziesiąt tysięcy przypadków rocznie tylko w Anglii i Walii. Same szpitale przyjęły prawie cztery tysiące ofiar takich ataków. Dane pokazują również, że mężczyźni częściej niż kobiety padają ofiarami przemocy ze strony nieznanych sprawców.

Niepokojący jest również wzrost przestępstw z nienawiści, gdzie ofiary są atakowane ze względu na swoją rasę, religię, orientację seksualną czy niepełnosprawność. Policja w Anglii i Walii odnotowuje ponad sto tysięcy takich przestępstw rocznie, z czego znaczna część dotyczy fizycznych ataków. Sądy coraz częściej skazują sprawców takich przestępstw, co pokazuje rosnącą skuteczność wymiaru sprawiedliwości.

Rzeczywiste rozmiary problemu przemocy są prawdopodobnie jeszcze większe. Badania konsekwentnie pokazują, że większość przypadków pobić i napadów nigdy nie trafia do statystyk policyjnych. Ofiary często milczą z różnych powodów – strachu przed zemstą, braku wiary w skuteczność systemu, wstydu czy obawy przed ujawnieniem swojej tożsamości. To właśnie dlatego tak ważne jest, aby ofiary pobić kryminalnych wiedziały o swoich prawach i dostępnym wsparciu, w tym o możliwości uzyskania odszkodowania z CICA.

Praktyczne wskazówki

System odszkodowań CICA stanowi ważne wsparcie dla ofiar przestępstw z użyciem przemocy w Wielkiej Brytanii, w tym szczególnie dla osób, które padły ofiarą pobić kryminalnych – czy to w wyniku napadu ulicznego, ataku w miejscu publicznym, napaści rabunkowej czy nieuzasadnionej agresji. Choć żadna kwota pieniężna nie może zrekompensować cierpienia spowodowanego przemocą, odszkodowanie może pomóc w procesie powrotu do normalności i pokryciu kosztów związanych z dochodzeniem do zdrowia – od rachunków za leczenie stomatologiczne po wybiciu zębów, przez fizjoterapię po złamaniach, po wsparcie psychologiczne pomagające uporać się z traumą po brutalnym ataku.

Zanim złożysz wniosek, dobrze się do tego przygotuj. Najpierw sprawdź, czy zgłosiłeś przestępstwo na policję i czy masz numer referencyjny sprawy. Pobicie trzeba zgłosić jak najszybciej – najlepiej od razu po zdarzeniu, maksymalnie w ciągu dwóch dni. Konieczne będzie zgromadzenie kompleksowej dokumentacji medycznej – od raportów z izby przyjęć i prześwietleń potwierdzających złamania, przez dokumentację leczenia stomatologicznego związanego z uszkodzeniem zębów, po opinie lekarskie dotyczące długotrwałych skutków zdrowotnych pobicia. Należy również zachować dowody wszelkich wydatków związanych z przestępstwem – rachunki za leczenie prywatne, koszty dojazdów do szpitala, dokumenty potwierdzające utracone zarobki czy paragony za wymianę zniszczonych podczas napadu rzeczy osobistych. Warto również rozważyć skorzystanie z pomocy jednej z organizacji wspierających ofiary przestępstw, które mogą ułatwić przejście przez cały proces.

Podczas trwania procesu rozpatrywania wniosku istotne jest szybkie reagowanie na korespondencję z CICA. Należy na bieżąco informować organizację o wszelkich zmianach w swojej sytuacji życiowej czy zdrowotnej. Ważne jest również zachowanie kopii wszystkich wysyłanych dokumentów oraz przygotowanie się na dłuższy okres oczekiwania na decyzję.

Istotne jest, aby ofiary przestępstw wiedziały o swoich prawach i dostępnym wsparciu. Proces ubiegania się o odszkodowanie może być skomplikowany i czasochłonny, ale dostępna jest szeroka gama organizacji oferujących bezpłatną pomoc. Pamiętaj, że oprócz wsparcia finansowego, równie ważne jest zadbanie o zdrowie psychiczne i emocjonalne. NHS i liczne organizacje charytatywne oferują kompleksowe wsparcie, które może okazać się nieocenione w procesie zdrowienia.